สาหร่ายน้ำจืด (ไก)

“ไก”  เป็นสาหร่ายน้ำจืดที่ขึ้นอยู่บนก้อนหินในน้ำไหลเอื่อย ๆ  ที่ค่อนข้างใสและเป็นน้ำที่มีคุณภาพดี    ไก มีลักษณะเป็นเส้นสายยาวสีเขียวสด  พบมากในฤดูหนาวจนถึงฤดูฝน  ระหว่างเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนพฤษภาคมของทุกปี

     สำหรับในหวัดน่าน ตั้งแต่ต้นน้ำที่อำเภอทุ่งช้างเรื่อยไปจนถึงแม่น้ำน่าน อำเภอเวียงสา  แต่จะมีมากที่สุดที่อำเภอท่าวังผา

ไก จะมีอยู่ 3 ชนิด  คือ

1.  ไกเหนียวหรือไกค้าง  มีสีเขียวเข้มยาว ไม่แตกแขนง เนื้อไม่ฟู มีน้ำหนักพอสมควร ยาวประมาณ 2 เมตร

2.  ไกเปื้อยหรือไกไหม  เกาะหินเป็นกระจุกแล้วกระจาย แผ่ออกไปเป็นเส้นเล็กฝอยมีจำนวนเส้นมาก เส้นเหนียวและลื่น สีเขียวซีด ยาวประมาณ 80 เซนติเมตร

3.  ไกต๊ะ  ลักษณะออกเป็นกระจุกอยู่ปนกับไกไหม เส้นสั้นและมีความลื่นมาก

     การเก็บสาหร่ายไกจากแหล่งน้ำธรรมชาตินั้น  ชาวบ้านจะรอให้สาหร่ายเจริญเต็มที่ซึ่งจะมีขนาดยาวมากตั้งแต่ครึ่งเมตร  ไปจนถึง  4 - 5  เมตร  โดยการ  "จกไก" ซึ่งก็คือ  การดึงสาหร่ายที่มีขนาดยาวพอเหมาะออกจากก้อนหินแล้วส่ายไปมาในน้ำให้ดินหรือสิ่งที่เกาะมาหลุดออกไป  พาดไว้บนท่อนแขน  สะสมไปเรื่อย ๆ จนมากพอก็จะม้วนให้เป็นกลุ่มก้อน  นำไปตากหรือแปรรูปเป็นอาหารชนิดต่าง ๆ ต่อไป

     จากการเกิดสาหร่ายน้ำจืดนี่เอง จึงทำให้เกิดภูมิปัญญาชาวบ้าน  นำสาหร่ายเหล่านี้ไปแปรรูปเป็นอาหารมากว่า 100 ปี  อาหารดั้งเดิมที่ชาวบ้าน ทำมาจากสาหร่ายชนิดนี้  คือ  “ไกยี”   และ  "ห่อนึ่งไก” 

     “ไกยี”  นั้นทำได้โดยนำสาหร่ายไกมาตากให้แห้ง  แล้วนำมาผิงไฟให้กรอบ  จากนั้นก็ใช้มือบดขยี้  หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า  “ยี”  ให้สาหร่ายแตกออกเป็นแผ่นเล็ก ๆ หรืออาจจะให้เล็กจนเกือบป่นเลย  หลังจากนั้นนำมาปรุงรสด้วย  เกลือและงาขาวคั่ว  จะได้  “ไกยี”  ที่มีรสชาติดี  หอมทั้งกลิ่นธรรมชาติของสาหร่ายและงาคั่วรสเค็มปะแล่ม ๆ ทานกับข้าวเหนียวร้อน ๆ 

     ส่วนห่อนึ่งไกนั้นทำคล้ายกับห่อหมก  เพียงแต่เปลี่ยนจากปลามาเป็นสาหร่ายไกสด คลุกกับน้ำพริกแล้วนำไปนึ่งก็อร่อยไม่แพ้ห่อหมกเลยจริง ๆ ต่อมาก็มีการประยุกต์โดยการแปรรูปสาหร่ายไกให้เป็นสาหร่ายแผ่นกรอบ โดยนำสาหร่ายไกที่ตากแห้งปรุงรสด้วยเกลือ  กระเทียม  มาทอดให้กรอบ  สามารถจำหน่ายได้และขายดีทีเดียว  ข้าวเกรียบไกก็เป็นสินค้าอีกประเภทหนึ่ง  ซึ่งปรุงง่ายและขายง่าย 

     นอกจากนี้ยังมีบะหมี่ไก  ข้าวตังหน้าสาหร่ายไก  กะหรี่ปั๊บไส้สาหร่ายไก  คุกกี้สาหร่ายไก  กรอบเค็ม กล้วยตากผสมสาหร่ายไก  หรือแม้กระทั่งน้ำพริกไก  ซึ่งผลิตภัณฑ์ทุกอย่างก็ได้ทยอยออกมาจำหน่าย  แต่เป็นการจำหน่ายภายในชุมชน  ตัวเมือง  หรือภายในจังหวัดที่ตนเองอยู่  บางครั้งอาจมีการจำหน่ายไปยังจังหวัดอื่น ๆ แต่ก็ไม่บ่อยนัก  และมักจะเป็นช่วงสั้น ๆ ทั้งนี้เนื่องจากผลิตภัณฑ์ที่ออกมายังต้องมีการปรับปรุงบ้างในเรื่องคุณภาพ  ที่ไม่สามารถเก็บไว้ได้นานมักจะหายกรอบหรือมักจะมีกลิ่นหืน  รวมทั้งผลิตภัณฑ์ยังมีความหลากหลายเฉพาะกลุ่มซึ่งต้องพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มีความหลากหลายในกลุ่มอื่น ๆ ให้มากขึ้น  และเพื่อจำหน่ายได้กว้างขวางกว่าปัจจุบัน

คุณค่าทางโภชนาการของสาหร่ายไก

 สารอาหารพื้นฐาน    (กรัม/100 กรัม  น้ำหนักแห้ง)
                   ความชื้น                                      6.61
                   ไขมัน                                         6.14
                   โปรตีน                                        20.60
                   กาก  (ใยอาหาร)                             21.20
                   เถ้า                                            14.20
                   คาร์โบไฮเดรต                                31.25

ค่าพลังงานความร้อน

กิโลกรัม/100 กรัม  น้ำหนักแห้ง                262.7

วิตามิน    (ไมโครกรัม/100 กรัม  น้ำหนักแห้ง)

                   วิตามินบี 1                                   87.30
                   วิตามินบี 2                                   355.60
                   กรดโฟลิก                                    128.20
                   กรดแพนโทธีนิก                             349.30

 

วิตามินซี 

มิลลิกรัม/100 กรัม  น้ำหนักแห้ง                             21.60

ไนอะซิน   

มิลลิกรัม/100 กรัม  น้ำหนักแห้ง                             4.59

เกลือแร่    (มิลลิกรัม/100 กรัม  น้ำหนักแห้ง)
                   แคลเซียม                                 768.00
                   โซเดียม                                   474.30

โพแทสเซียม   

กรัม/100 กรัม  น้ำหนักแห้ง                               2.61

คลอโรด์   

กรัม/100 กรัม  น้ำหนักแห้ง                              1.04
                   แมกนีเซียม                               194.80
                   แมงกานีส                                 21.20
                   เหล็ก                                      195.20
                   สังกะสี                                    1.13

ทองแดง

ไมโครกรัม/100 กรัม  น้ำหนักแห้ง                                    250.00

ซีลีเนียม

ไมโครกรัม/100 กรัม  น้ำหนักแห้ง                                    9.60

ที่มาของข้อมูลและรูปภาพ  :  www.chiangraifocus.com,  www.oceansmile.com, www.nan2day.com, www.ist.cmu.ac.th